1. DIAGNOZA SYTUACJI – JAK ŹLE JEST Z WARSZAWSKIM POWIETRZEM?
Warszawski Ratusz przekonuje nas na billboardach, że „powietrze w Warszawie się poprawia”.
To nieprawda – z publikacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, instytucji odpowiedzialnej za monitorowanie jakości powietrza w Warszawie, wynika, że jakość powietrza w 2017 była gorsza niż w 2016 roku!
Od lat nie widać żadnej poprawy w stołecznym powietrzu, a Ratusz prowadzi politykę dezinformacji. Mieszkańcy mają prawo wiedzieć, jaka jest prawda i jakie konsekwencje ma smog szczególnie dla dzieci, najbardziej narażonych na skutki wdychania groźnych dla zdrowia pyłów zawieszonych.
Nasze postulaty:
1) Program darmowych badań pulmonologicznych w Warszawskich szkołach
W Krakowie ok. 12% dzieci w wieku 7-8 lat ma już objawy astmy (średnia dla PL 4%). Mamy prawo wiedzieć, jak bardzo warszawski smog wpływa na zdrowie naszych dzieci. Proponujemy, aby w warszawskich szkołach przeprowadzić darmowe badania, które pomogą określić skalę problemu w Warszawie.
2) System monitorowania powietrza
Mieszkańcy mają prawo wiedzieć, jaki jest stan powietrza w mieście i w ich okolicy, a monitoring powietrza powinien zostać powiązany z działaniami krótkoterminowymi. W tej chwili jedynym działaniem krótkoterminowym jakie może podjąć Warszawa jest wprowadzenie darmowej komunikacji. To nie wystarcza! Potrzebna jest rzetelna wiedza o aktualnym stanie jakości powietrza i dopasowane do niej działania zaradcze.
Docelowo proponujemy budowę 10 nowych stacji pomiarowych, w tym minimum 4 komunikacyjnych, zlokalizowanych w różnych dzielnicach Warszawy oraz sieć ok. 100 czujników powietrza zlokalizowanych w pobliżu warszawskich szkół i placówek oświatowych.
Jaki jest koszt ich realizacji?
Nasze postulaty:
1) wymiana pieców w lokalach miejskich
1900 lokali m.st. Warszawy ogrzewanych jest najtańszym paliwem. Wymiana tych pieców powinna być priorytetem dla miasta. Ruchy miejskie w 2018 r. wywalczyły obietnicę wymiany wszystkich kopciuchów do końca 2019 r. Po wyborach, jako radni przypilnujemy urzędników, aby ta obietnica została zrealizowana.
2) Nowy program dotacji do wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji w lokalach prywatnych
Władze Warszawy dopiero od 2017 roku prowadzą nabór wniosków o dofinansowanie wymiany pieców na paliwa stałe. Niestety, już wiemy, że system wprowadzony przez warszawski Ratusz nie działa! W 2017 roku w Warszawie udzielono jedynie 262 dotacji do wymiany pieców. Dla porównania, w Krakowie w 2017 roku wymieniono 6 tysięcy pieców, we Wrocławiu 1500, a w Katowicach 355.
Co należy zmienić?
a) INFORMOWANIE
Rozpoczęcie przed sezonem grzewczym ogólnowarszawskiej kampanii informacyjnej o zanieczyszczeniach powietrza.
• Przeprowadzona kampania musi dotrzeć do wszystkich (!) właścicieli i zarządców nieruchomość z informacją o uchwale antysmogowej i jej konsekwencjach.
• Kampania ma przekazać precyzyjną informację o programie dopłat oraz kontakt do osoby odpowiedzialnej za udzielanie odpowiedzi dot. dopłat w Urzędzie Dzielnicy.
• Konieczne jest zorganizowanie spotkań dzielnicowych na temat możliwości uzyskania dotacji.
• Kampanię powinno się prowadzić z udziałem punktów oświatowych, parafii oraz aptek.
b) DORADZTWO DLA MIESZKAŃCÓW
Konieczne jest powołanie doradców odpowiedzialnych za kontakt z mieszkańcami, których dotyczy problem wymiany pieca
• Doradcy powinnni nawiązywać bezpośredni kontakt z właścicielami i zarządcami nieruchomości. Będą proponować skorzystanie z dotacji na wymianę pieca węglowego oraz skorzystanie z dopłat do rachunków (program osłonowy “Zielone wsparcie”).
• Doradcy powinni mieć za zadanie wspieranie mieszkańców w formalnościach związanych z uzyskaniem dotacji (wypełnianie i weryfikacja wniosków).
• Doradcy energetyczni będą odpowiedzialni za przeanalizowanie wydatków na ogrzewanie oraz zaproponowanie najkorzystniejszej oferty, we współpracy z ekspertami z urzędu miasta.
c) ROZWIĄZANIA SYSTEMOWE
Wprowadzenie kryterium zamożności: zwiększenie poziomu dofinansowania do 100% dla osób najbardziej potrzebujących oraz wprowadzenie 100% refundacji na koszty związane z przygotowaniem dokumentacji technicznej wymiany pieców lub przyłączy.
Ile to będzie kosztowało?
Szacuje się, że na terenie Warszawy znajduje się około 16 tysięcy prywatnych pieców. Średni koszt wymiany pieca kształtuje się w przedziale 7-15 tys. zł. Szacując więc średni koszt z wymianą źródła ciepła na 12 tys można przyjąć, że łączy koszt wymiany pieców w prywatnych lokalach to koszt około 200 mln zł. To tyle samo, ile miasto zdecydowało się przeznaczyć na budowę parkingów podziemnych w centrum Warszawy.
Nie ma jednak konieczności udzielania dofinansowania wszystkim, ponieważ stan finansowy wielu mieszkańców Warszawy pozwala na samodzielną inwestycję w nowe źródło ogrzewania. Konieczne jest jednak przekazanie rzetelnej informacji o konieczności wymiany źródła ogrzewania lub podłączenia się do sieci gazowej lub ciepłowniczej.
Smog w Warszawie to problem całoroczny, a przekroczenia norm zdarzają się także latem, wiosną i jesienią, nie tylko zimą. To dlatego, że, jak wynika z danych WIOŚ, za ponad połowę emisji pyłów PM10 w mieście odpowiadają samochody. Warszawa powinna walczyć zarówno o przesiadanie się Warszawiaków z samochodów do komunikacji publicznej i na rowery, jak i o to, by zniwelować skutki masowego ruchu samochodów po mieście (np. w postaci pyłu unoszonego z ulic przez ruch samochodów). Bez takich działań nie można mówić o skutecznej walce z zanieczyszczeniem powietrza.
Nasze postulaty:
Drzewa i tereny zielone to sojusznik człowieka w walce o czystsze powietrze. Dotyczy to szczególnie tzw. klinów napowietrzających, które pomagają w wietrzeniu Warszawy z zanieczyszczeń, oraz dorosłych drzew – zwłaszcza przy dużych ulicach – które wytwarzają tlen i pochłaniają CO2, a także w pewnym stopniu pomagają filtrować zanieczyszczenia dzięki swoim właściwościom. Kliny napowietrzające i dorosłe drzewa to majątek i dobro miasta, które należy bezwzględnie chronić. Rozwój i ochrona terenów zielonych, tworzenie infrastruktury zielonej i niebieskiej, to mitygacja zmian klimatycznych i sposób na dostosowanie się miasta do zmian klimatycznych poprzez: ograniczenie spływu powierzchniowego i lokalnych podtopień, niwelowanie efekty „wyspy ciepła”, tworzenie zacienionych ciągów komunikacyjnych zachęcających do poruszania się pieszo lub rowerem (pośredni wpływ na walkę ze smogiem transportowym), a także ochrona mieszkańców przed hałasem pochodzącym z transportu. etc.
Nasze postulaty:
1) Ochrona klinów napowietrzających przed zabudową
Na terenie Warszawy wyznaczono 9 korytarzy napowietrzających tzw. klinów. Na koniec grudnia 2017 r w rejonie gdzie wyznaczone są kliny napowietrzające znajduje się zaledwie 27% mpzp. Łączna powierzchnia klinów wynosi 116 km2, a powierzchnia uchwalonych mpzp wynosi 31 km2. Dla wielu obszarów prace trwają od wielu lat, a w tym czasie na podstawie wztek powstają kolejne inwestycje deweloperskie oraz centra handlowe. Efektywna ochrona systemu przewietrzania Warszawy i prawidłowe funkcjonowanie systemu mogą zostać wdrożone tylko poprzez uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i zwiększenia stopnia pokrycia MPZP (rzeczywista ochrona prawna w postaci aktu prawa miejscowego). Rozwój i dbałość o ciąg wentylacyjny poprzez jego uspójnienie- połączenie ze sobą enklaw zieleni i rozwój terenów zieleni urządzonej wchodzących w skład korytarzy napowietrzających i całkowity zakaz ich zabudowy.
2) Pełna inwentaryzacja drzew w Warszawie + oszacowanie stanu pokrycia koronami.
Warszawa powinna, śladem Nowego Jorku, postawić na inwentaryzację całego drzewostanu wraz ze stanem pokrycia koronami drzew, które mają największe znaczenie w walce z zanieczyszczeniami. Stan zdrowia każdego dorosłego, dorodnego drzewa powinien być przedmiotem wiedzy publicznej.
3) Utrzymanie zasady, że bilans drzew musi być pozytywny w każdej dzielnicy na koniec roku.
Warszawa chwali się tym, że liczba nasadzeń przewyższa liczbę wycinanych drzew. Niestety, niektóre dzielnice są w tym znacznie poszkodowane – np. Białołęka od lat ma ujemny współczynnik jeśli chodzi o proporcję drzew wycinanych do nowych nasadzeń. Proponujemy wprowadzenie zasady, zgodnie z którą biland drzew na koniec roku musi być pozytywny w każdej z 18 dzielnic Warszawy. Opracowanie „Standardów jakości zieleni dla m. st. Warszawy” zawierających zapisy o konieczności wykonywania nasadzeń zastępczych w przypadku wycinki drzew zagrażających zdrowiu i mieniu oraz kolidujących z inwestycjami i drzew obumarłych i nierokujących szans na przeżycie. Nasadzenia zastępcze mają pełnić rolę „kompensacji przyrodniczej” tj. szacować straty wynikłe z wycięcia drzewa i posadzenie drzew (l.mn.) dużych, kilkuletnich, mogących budować usługi ekologiczne jak najszybciej. Całkowite odejście od wykonywania nasadzeń zastępczych 1:1 (zastępowanie jednego dużego drzewa małą sadzonką).
4) Zapobieganie nadmiernej wycince drzew poprzez podjęcie przez Radę Gminy uchwały o charakterze prawa miejscowego określającej w jakich przypadkach drzewa i krzewy nie będą mogły być wycinane. Priorytet dla przesadzenia dużych, zdrowych drzew zamiast wydawania zezwoleń na ich wycinanie z określeniem opłaty zgodnej z Rozporządzeniem wykonawczym.
5) Ochrona zieleni w uchwalanych miejscowych planach zagospodarowania terenu poprzez planowe zapisy funkcji (ZI- tereny zielenie izolacyjnej, szpalery drzew i strefy zieleni wysokiej), chroniące tereny zadrzewione przed presją inwestycji. Wskazywanie w MPZP minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej w odniesieniu do działki budowlanej. Zasada udziału powierzchni biologicznie czynnej w każdym planie. Zakaz możliwości uchwalania mpzp z powierzchnią biologicznie czynną na poziomie 0%
6) Priorytetowe traktowanie drzew wzdłuż ulic – zarówno w kwestii ochrony jak i nowych nasadzeń.
Warszawskie ulice, zwłaszcza te ruchliwe, powinny być obsadzone z obydwu stron mimimum jednym szpalerem drzew. Takie rozwiązanie pomoże (w ograniczony sposób) w walce z zanieczyszczeniami, ale w sposób synergiczny: przede wszystkim zwiększy atrakcyjność ulic miejskich, zmniejszy uciążliwość hałasu transportowego odczuwaną przez mieszkańców, zwiększy poziom bilansu powierzchni biologicznie czynnej w mieście. Zwiększy poziom retencji i zmniejszy poziom nagłego spływu powierzchniowego i podtopień po ulewnych deszczach.
7) Ochrona terenów kluczowych dla lokalnej społeczności – np. terenu Lasu Milowego w Wesołej przy projektowanej trasie obwodnicy warszawskiej
8) rozwój zielonych torowisk– zwiększy tłumienia hałasu transportowego tramwajowego (nawet do 5 dB), wpłynie na wzrost bilansu powierzchni biologicznie czynnej a także będzie przeciwdziałać (w sezonie wegetacyjnym) wtórnemu unosowi zanieczyszczeń transportowych, który poza sezonem grzewczym jest jedną z głównych przyczyn epizodów smogu w Warszawie.
9) Priorytetowe traktowanie zieleni towarzyszącej zarówno budynkom mieszkalnym, jak i usługowym.
Rozwój zadrzewień w formie szpalerów, ogrodów wertykalnych i zielonych dachów pozwala w sposób synergiczny dbać o kontrolowany spływ wody i właściwą retencję (rozwój zielono-błękitnej infrastruktury), redukcję miejskiej wyspy ciepła, redukcję hałasu. Zielona infrastruktura izolując budynek w lecie pozwala oszczędzać 50-70 % energii wykorzystywanej przez klimatyzatory, a zimą obniża straty ciepła do 30 %.
W tej chwili jedynym działaniem, jakie może podjąć miasto w dniach incydentów smogowych, jest wprowadzenie darmowej komunikacji. To za mało – potrzebne są dodatkowe działania, które zachęcą mieszkańców by faktycznie przesiadali się w te dni do komunikacji miejskiej. Niestety, polskie prawo nie pozwala na zamykanie miasta dla ruchu prywatnych samochodów czy nawet czasowe ograniczenia ruchu, jednak miasto może wprowadzać rozwiązania doraźne, które poprawią sytuację w dni smogowe.
Propozycje działań: